در یکی از نگران کننده ترین بحران های زیست محیطی سال جاری، آتش سوزی گسترده در رومانی در منطقه مارامورش واقع در شمال این کشور، به نابودی بیش از ۲۰۰ هکتار از اراضی طبیعی منجر شد. این حادثه که در هفته سوم ماه آوریل ۲۰۲۵ (فروردین ۱۴۰۴) رخ داد، توجه رسانه های داخلی و بین المللی را به خود جلب کرده و بار دیگر اهمیت آمادگی در برابر بلایای طبیعی و بحران های زیست محیطی را پررنگ تر کرد.
منطقه مارامورش که در شمال غربی کشور واقع شده، یکی از مناطق گردشگری رومانی به شمار می رود. ساپانتا، که در نزدیکی مرز اوکراین قرار دارد، به دلیل گورستان معروف و تاریخی اش، یکی از مقاصد پر بازدید گردشگران است. با این حال، در کنار جذابیت های فرهنگی، این منطقه دارای پوشش گیاهی متراکم، مراتع، جنگل های طبیعی و اراضی کشاورزی نیز هست که در اثر خشکسالی های اخیر به شدت مستعد آتش سوزی شده اند.
زمان وقوع و نحوه گسترش آتش سوزی گسترده در رومانی:
بر اساس گزارش رسمی منتشر شده توسط آژانس خبری رومانی (AGERPRES)، نخستین نشانه های آتش سوزی گسترده در رومانی در بعدازظهر روز یکشنبه، ۲۱ آوریل ۲۰۲۵ مشاهده شد. منطقه ای موسوم به “رونکو” (Runcu)، در ارتفاعات اطراف ساپانتا، نخستین نقطه ای بود که شاهد شعله ور شدن پوشش گیاهی شد. باد شدید و خشکی شدید هوا، موجب گسترش سریع آتش به مناطق همجوار شد.
گزارش های میدانی حاکی از آن است که شعله های آتش به دلیل وجود علف های خشک، درختچه ها و پوشش های گیاهی بدون مراقبت، در کمتر از چند ساعت، بیش از ۲۰۰ هکتار از اراضی طبیعی را درگیر کردند.
حضور نیروهای آتش نشانی و امدادی:
با اطلاع رسانی اولیه، واحدهای آتش نشانی نظامی از شهر سیگتو مارماچیه (Sighetu Marmației)، یکی از مراکز اصلی عملیات امدادی در شمال رومانی، به سرعت وارد عمل شدند. اما به دلیل وضعیت توپوگرافی (پستی و بلندی های منطقه) و نبود جاده های دسترسی مناسب، خودروهای آتش نشانی نتوانستند خود را مستقیماً به محل برسانند.
به همین دلیل، تیم های واکنش سریع اضطراری (Emergency Response Teams) به همراه نیروهای امداد کوهستانی موسوم به سالوامونت (Salvamont – نجات کوهستان) وارد میدان شدند. به منظور شناسایی کانون های فعال آتش، پهپادهای مجهز به دوربین های حرارتی (thermal drones) به پرواز درآمدند و نقشه ای دقیق از نقاط بحرانی حریق تهیه شد.
به گفته آدریانا شانتا (Adriana Șanta)، سخنگوی رسمی اداره مدیریت وضعیت اضطراری مارامورش (ISU Maramureș)، «حجم گسترده پوشش گیاهی و سرعت انتقال شعله ها، عملیات اطفای حریق را به چالشی جدی بدل کرده بود. اما همکاری بین نیروهای محلی، داوطلبان، جنگلبانان، و نیروهای نظامی موجب شد که حریق، پیش از ورود به مناطق مسکونی، مهار شود.»
تحلیل دلایل اصلی وقوع آتش سوزی گسترده در رومانی:
کارشناسان زیست محیطی بر این باورند که آتش سوزی گسترده در رومانی در منطقه مارامورش را باید در بستر مجموعه ای از عوامل بررسی کرد که مهم ترین آن ها عبارت اند از:
- خشکسالی مداوم: بارندگی در منطقه ساپانتا طی ماه های اخیر به پایین ترین حد خود رسیده است. خشکی پوشش گیاهی و افزایش دمای غیرمعمول، محیط را کاملاً مستعد آتش سوزی کرده بود.
- فعالیت های انسانی غیرمجاز: هرچند گزارش رسمی هنوز علت قطعی را اعلام نکرده، اما بسیاری از آتش سوزی گسترده در رومانی ، ناشی از سهل انگاری کشاورزان در سوزاندن بقایای گیاهی، یا گردشگرانی است که آتش در فضای باز را بدون رعایت نکات ایمنی روشن می کنند.
- کمبود منابع برای پیشگیری: بسیاری از مناطق جنگلی در رومانی فاقد سیستم های هشدار سریع، دوربین های نظارتی و ایستگاه های پیشگیری از آتش سوزی هستند. کمبود منابع مالی و انسانی موجب شده تا این مناطق بدون نظارت باقی بمانند.
خسارات زیست محیطی آتش سوزی
بیش از ۲۰۰ هکتار از جنگل ها، مراتع، زمین های زراعی و زیستگاه های طبیعی طعمه آتش سوزی گسترده در رومانی شدند. این منطقه محل زندگی بسیاری از گونه های گیاهی و جانوری نادر بود که یا به طور کامل از بین رفتند یا مجبور به مهاجرت شدند.
از بین رفتن درختان، علاوه بر از بین بردن ذخایر کربن و اکسیژن، موجب تشدید فرسایش خاک و کاهش قابلیت جذب آب توسط زمین خواهد شد. در بلندمدت، این اتفاقات می تواند به وقوع سیلاب های فصلی و کاهش منابع آب زیرزمینی منجر شود.
خسارات انسانی و اقتصادی: خوشبختانه، بر اساس اعلام مقامات محلی، این آتش سوزی تلفات جانی در پی نداشت. اما از منظر اقتصادی، ده ها کشاورز و دامدار منطقه با آسیب های شدید مواجه شده اند. مراتع دامپروری سوخته، باغات نابود شده و زمین های قابل کشت آسیب دیده اند.
برآورد اولیه نشان می دهد که خسارات مستقیم و غیرمستقیم این آتش سوزی ممکن است به بیش از یک میلیون یورو (برابر با حدود ۵۵ میلیارد تومان) برسد. دولت محلی خواستار کمک های فوری و اعتبارات اضطراری از بودجه ملی شده است.
وزارت محیط زیست رومانی و اداره کل جنگلبانی این کشور بلافاصله پس از وقوع حادثه، تیمی از متخصصان ارزیابی زیست محیطی را به مارامورش اعزام کرد. وزیر کشور نیز در یک بیانیه رسمی، خواستار بازنگری فوری در طرح های مقابله با آتش سوزی در مناطق کوهستانی شد.
در همین حال، شهردار ساپانتا اعلام کرده است که شهرداری در حال بررسی ایجاد «کمربندهای سبز مقاوم در برابر آتش» و نصب برج های دیده بانی در ارتفاعات اطراف روستا است.
نگاهی به سابقه آتش سوزی گسترده در رومانی:
رومانی در دهه اخیر شاهد افزایش شدید آتش سوزی های جنگلی و مرتعی بوده است. بر اساس آمار رسمی اداره مدیریت بحران رومانی، تنها در سال ۲۰۲۳، بیش از ۴۲۰۰ مورد آتش سوزی در سراسر کشور ثبت شده که ۷۲٪ آن ها مربوط به مناطق روستایی و کوهستانی بوده اند.
دلایلی مانند افزایش دمای جهانی، کاهش رطوبت نسبی، کاهش پوشش برفی در زمستان، و تخریب مناطق جنگلی بدون نظارت، در کنار سیاست گذاری های ناکافی در حوزه محیط زیست، به افزایش تعداد و شدت آتش سوزی ها انجامیده است.
نقش تغییرات اقلیمی در آتش سوزی گسترده در رومانی:
تغییرات اقلیمی (Climate Change) که از سوی نهادهای بین المللی نظیر هیئت بین دولتی تغییرات اقلیمی (IPCC) بارها هشدار داده شده، در وقوع چنین آتش سوزی هایی نقش مهمی ایفا می کند. دمای بالاتر، تابستان های طولانی تر، و بارندگی نامنظم، موجب خشکی شدید خاک و گیاهان می شود که مستعد آتش گرفتن هستند.
رومانی به عنوان یکی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا، موظف به رعایت توافق نامه های محیط زیستی است. با این حال، کارشناسان معتقدند که هنوز سرمایه گذاری کافی در زیرساخت های پایدار زیست محیطی صورت نگرفته است.
حادثه آتش سوزی گسترده در مارامورش یک نمونه آشکار از پیوند میان غفلت انسانی، کمبود آمادگی، و اثرات تغییرات اقلیمی است. گرچه تلاش های شبانه روزی نیروهای امدادی توانستند از گسترش بیشتر فاجعه جلوگیری کنند، اما هزینه های جانی، مالی، و زیست محیطی آن همچنان باقی خواهد ماند.
